چرا نوجوانان از فضای مجازی بیشتر آسیب می بینند؟

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی خبرنگار ،برخی از خانواده ها همچنان اعتقادی به زیست بوم مجازی ندارند و فکر می کنند دنیای فضای مجازی، دنیای کاغذی است و چندان تفکری برایش ندارند.

آنها بر این تصور هستند که فضای مجازی، محیطی مصون است، به همین دلیل زمانی که فرزندان شان ساعت ها در این فضا سپری می کنند، چندان حساسیتی به آن نشان نمی دهند؛ درحالی که همانطور که خانواده ها حساسیت های خاصی را برای فرزندان شان در زیست بوم حقیقی دارند، باید همان حساسیت ها و گاهی بیشتر را در فضای مجازی از خود نشان دهند.

در این میان متأسفانه والدین هم اطلاعی از زیست بوم مجازی ندارند و حتی در موارد مربوط به خودشان هم در این فضا حساسیتی به خرج نمی دهند و در نهایت شاهد هستیم که فرزندان شان هم به همین منوال در فضای مجازی سپری می کنند.

اختصاص زمان بسیار و بیهوده در زیست بوم مجازی که در نهایت چیزی عاید فرد نمی شود، نامش همان نداشتن رژیم مصرف رسانه است که متأسفانه در این موضوع هم والدین و هم فرزندان درگیر مشکلات بسیاری هستند. یعنی این موضوع همه گروه های سنی را درگیر خود کرده است که البته امیر یوسفی معاون کارگروه های انجمن سواد رسانه ای ایران معتقد است: فرزندان مان ممکن در سن نوجوانی بیشترین آسیب را از فضای مجازی ببینند؛ درست است که سنین کودکی آغاز این مسأله است و والدین می توانند در آن سن شروع به آموزش دادن بچه ها و هدایت شان کنند، اما به دلیل آنکه سن نوجوانی، سن طغیانگری و عصیان گری هر شخص است و نوجوان می خواهد در جامعه ابراز وجود کند و همین مسأله سبب می شود که در فضای مجازی قدم بردارد واین موضوع برای او در فضای مجازی پیش بیاید.

او بر این باور است که حضور فرد بدون هویت و پنهان شدنش پشت هویت های جعلی شاید فرصت مغتنمی برای بروز انرژی های درونی باشد؛ انرژی هایی که مجالی برای آزاد شدن پیدا می کنند و زمانی که نوجوان ممکن است در زیست بوم حقیقی به دور از چشم والدینش خطری را انجام دهد و یا کاری را ریسک کند، در زیست بوم مجازی احساس می کند که هویتش پنهان بوده و ممکن است همین ریسک پذیری و رفتار ریسک آمیز را در فضای مجازی انجام دهد.

به همین بهانه گفت و گویی را ساعتی در خصوص رژیم مصرف رسانه انجام دادیم. آنچه از نظر می گذرانید، حاصل گفت و گوی ما با این کارشناس حوزه رسانه است.

** تعریف شما از رژیم مصرف رسانه چیست؟

- در پاسخ به این پرسش ابتدا باید بگویم که تا اندازه ای با کلمه «رژیم» مشکل دارم؛ چراکه کلمه رژیم بار منفی دارد و در فرهنگ ما زمانی که از کلمه رژیم استفاده می شود، بیشتر مواقع برای کم کردن و رعایت سبک خاصی از غذاخوردن است که منجر به کم خوردن می شود؛ به همین دلیل برای موضوع رسانه بیشتر قائل به قاعده مصرف هستم و سبک مصرف را درست می دانم تا رژیم مصرف.

طبیعی است ما در هربخشی مصرف کننده باشیم باید از یک قاعده و سبک مشخصی پیروی کنیم، در غیراین صورت اگر از آن استانداردها بالا و پایین شود، قطعا متضرر خواهد بود. برای مثال پزشک به صورت مشخص برای بسیاری از داروها دوز مشخصی را تجویز می کند و بیمار ملزم است که براساس همان دوزها دارو را مصرف کند، درغیر این صورت با مشکلات دیگری روبرو خواهد بود.

در موضوع مصرف هم کارشناسان علوم ارتباطات و رسانه برای هر گروه سنی شخصی و با هر جایگاه حقوقی خاص قائل به این مسأله هستند که کاربر به هنگام مصرف رسانه باید از یک قاعده مشخصی پیروی کند.

**اساسا به نظر شما چرا کاربران باید قائل به رعایت مصرف درستی از رسانه باشند؟

- همه این موضوعات به زمانبندی و برنامه ریزی کاربران مربوط می شود، یعنی هر شخصی در طی روز برای خودش تعریف مشخصی دارد. ما اگر قائل به این باشیم که درحال حاضر دو زیست بوم حقیقی و مجازی داریم، استفاده از رسانه ها ذیل آن زیست بوم مجازی قرار می گیرد.

حال آنکه اگر برای این مسأله یک قاعده بندی مشخصی نداشته باشیم و نتوانیم میان این دو فضای زیست بوم حقیقی و مجازی بالانس ایجاد کنیم، دچار مشکلاتی خواهیم شد.

 البته این بالانس باید براساس یک سری فاکتورهای مشخصی باشد و اگر براساس این فاکتورها نتوانیم این قاعده بندی و برنامه ریزی را انجام دهیم، قطعا دچارچالش و دچار یک سری آسیب های درازمدت خواهیم بود.

** بنظر شما برای تعیین رژیم مصرف درست رسانه، چه نهادها و سازمان هایی باید وارد میدان شوند؟

- واقعیت امر این است که هیچ اعتقادی ندارم تا نهاد و سازمان مشخصی برای مردم تعیین کند تا هر کاربری چه میزان مصرف رسانه ای داشته باشد و یا هر کاربری چند ساعت از زمانش را می تواند به رسانه اختصاص بدهد.

این امر موضوعی است که به خود کاربر مربوط می شود و حتی جزو آزادی شخصی هر فردی به حساب می آید، اما کارشناسان و متخصصانی که رسانه را خوب می شوند، می توانند داشته های مردم را افزایش و دانسته های شان را ارتقا دهند، تا این اتفاق اگاهانه رخ دهد و هر کاربری براساس آن دریافت هایی که از مطالب دارد، برای خودش برنامه ریزی کند.

**هم اکنون رژیم مصرف گروه های مختلف سنی را چگونه ارزیابی می کنید؟

- زمانی که موضوع گروه سنی برای رژیم مصرف رسانه مطرح می شود، دقیقا یکی از فاکتورهای اساسی است. ما زمانی که از یک شخص صحبت می کنیم که دارای دانش کافی باشد، آن فاکتوری که مدنظرمان بوده بالغ بودن، عاقل بودن و کامل شخص است.

کامل بودن را از لحاظ دریافت های علمی باید بدانیم؛ افرادی که به یک سن مشخصی می رسند و در جایگاه مشخصی قرار می گیرند و قابلت تشخیص دارند. 

برای مثال ما هرگز به فرزندمان اجازه نمی دهیم که کمتر آن سن موردنظر سواد دوچرخه شود، یا از وسایل خطرناک شهربازی استفاده کند و هر وسیله بازی را امتحان کند؛ گرچه شهربازی ها هم قاعده و قانون دارند و اجازه نمی دهند و گاها شاهد هستیم که برای برخی از بازی ها حضور یکی از والدین را اجباری کرده یعنی فرزند را به همراه بزرگتر پذیرش می کنند.

چرا فرزندان مان را  تنها در فضای مجازی رها می کنیم؟

با این تفاسیر ما چگونه فرزندمان را با آن سن کم در فضای مجازی و تنها رها می کنیم و در نهایت هم توقع داریم که آسیبی از این فضا نبیند؟

کشورهای مختلف برای مصرف رسانه قوانین وضع می کنند

در کشورهای مختلف قواعد و قوانین مشخصی را در حوزه مصرف رسانه وضع کرده اند که براساس قوانین والدین ملزم به رعایت هستند تا فرزندان شان را نسبت به آن آشنا کنند ودر نهایت بتوانند فرزندانشان را به درستی در این مسیر هدایت کنند، اگر غیر از این عمل شود، مسئولیت برعهده والدین است و والدین مورد مؤاخذه قرار خواهند گرفت.

بنظر می رسد در کشورمان هم باید براساس سن با دقت بیشتری به این مسأله پرداخته شود. برای مثال در کشورهای مختلف قانونی وجود دارد مبنی بر اینکه سیگار به به بچه ها فروخته نشود، حتی اگر برای بزرگترهایشان بخواهند.

کودکان به راحتی در کافی نت ها حضور دارند

متأسفانه در کشورمان شاهد هستیم که بچه ها به راحتی در کافی نت ها حضور دارند و از این محیط استفاده می کنند. بنظرم باید چنین قوانینی در کشور وضع شود.

** شما از وضع قوانین و مقررات در حوزه مصرف رسانه صحبت کردید، در صورتی که در پاسخ به پرسش های پیش از این معتقد بودید که هیچ نهاد و سازمانی نباید قواعدی را برای مصرف رسانه ای افراد وضع کنند. در این خصوص بیشتر توضیح می دهید؟

_ در آن پاسخ منظورم انسان بالغ بود. در گام اول به این موضوع فکر کنیم که انسان ها را در هر شخصیت و جایگاهی که هستند، به این آگاهی و میزان مورد نیاز و درک از استفاده رسانه برسانیم تا خودشان توانایی مدیریت زمان و مدیریت بر خود را داشته باشند، اما این قاعده برای بچه ها صدق نمی کند و این موضوع در همه جای دنیا مرسوم است که برای بچه ها، زیر سن قانونی قوانین حمایتی در حوزه مصرف فضای مجازی و رسانه ها وضع می شود. ما هم نیازمند چنین قوانین محکمی هستیم.

**بنظر شما کدام یک از گروه های سنی به رژیم مصرف رسانه بیش از دیگر گروه ها نیاز دارند؟

- فرزندان مان ممکن در سن نوجوانی بیشترین آسیب را از فضای مجازی ببینند؛ درست است که سنین کودکی آغاز این مسأله است و والدین می توانند در آن سن شروع به آموزش دادن بچه ها و هدایت شان کنند، اما به دلیل آنکه سن نوجوانی، سن طغیانگری و عصیان گری هر شخص است و نوجوان می خواهد در جامعه ابراز وجود کند و همین مسأله سبب می شود که در فضای مجازی قدم بردارد واین موضوع برای او در فضای مجازی پیش بیاید.

بنابراین حضور فرد بدون هویت و پنهان شدنش پشت هویت های جعلی شاید فرصت مغتنمی برای بروز انرژی های درونی باشد؛ انرژی هایی که مجالی برای آزاد شدن پیدا می کنند و زمانی که نوجوان ممکن است در زیست بوم حقیقی به دور از چشم والدینش خطری را انجام دهد و یا کاری را ریسک کند، در زیست بوم مجازی احساس می کند که هویتش پنهان بوده و ممکن است همین ریسک پذیری و رفتار ریسک آمیز را در فضای مجازی انجام دهد.

** راهکاری برای رعایت مصرف درست کاربران دارید؟

- با توجه به شرایط پساکرونا شاهد هستیم که آموزش از فضای واقعی،  حقیقی و فیزیکی به فضای مجازی تغییر یافته است و بنظرم زمان خوبی برای قاعده مند کردن این فضاست.

همچنین گروه های مردم نهاد، اساتید دانشگاه، رسانه و مطبوعات، وزارت آموزش و پرورش، آموزش عالی و نهادهایی که متولی آموزش نسل نوجوان و جوان هستند، کمک کنند و برای قاعده مند کردن فضای مجازی در بحث آموزش ایده دهند. 

همچنین موضوعی که بسیار واجب است این بوده که باید نگاه انتفاعی را از این مقوله دور کرد یعنی اگر از این مسأله به عنوان فرصت مالی آماده نگاه شود، مطمئنا این فرصت تبدیل به تهدید می شود، تهدیدی که در آینده منجر به کم سواد شدن بچه ها، تنبل شدن شان این نسل، کم عمق شدن سطح علمی بچه ها خواهد شد که بسیار خطرآفرین است.